Page 32 - mag_74
P. 32
ΑΣ φΙλΟΣΟφΗΣΟΥμε…
δηλαδή η γη, το νερό, ο αέρας και η τα υλικά που υπάρχουν, αυτά υπήρ-
φωτιά. Αυτά είναι τα στοιχεία που χαν πάντοτε, άφθαρτα και αιώνια.
κατά τον Εμπεδοκλή δεν ανάγονται Απλώς δεν είναι ορατά, διότι δεν
σε απλούστερες οντότητες. «Όπως μπορούμε να αναλύσουμε την πραγ-
στη γλώσσα, ελάχιστο στοιχείο ματικότητα μέχρι τις τελευταίες της
της γραφής είναι το γράμμα, έτσι ρανίδες. Έχοντας λοιπόν ένα πρω-
και στην πραγματικότητα, τέσσερα ταρχικό υλικό άπειρων μικροσκο-
είναι τα μη αναγώγιμα στοιχεία», πικών πραγμάτων, «λεπτών», όπως
υποστήριξε ο Εμπεδοκλής. Αυτά τα τα λέει, πραγμάτων, μπορούμε να
τέσσερα στοιχεία – γη, νερό, αέ- φτάσουμε και πάλι σε αναμείξεις
ρας, φωτιά - όταν αναμειχθούν, (Συγκρίσεις) και διαχωρισμούς
δημιουργούν τα ορατά και απτά (Διακρίσεις), για να παράγουμε
σώματα που αντιλαμβανόμαστε με την υπάρχουσα πραγματικότητα.
τις αισθήσεις στην καθημερινή μας Είναι φανερό ότι ο Αναξαγόρας
εμπειρία. Όταν διαχωριστούν, τα βρέθηκε μόλις ένα βήμα πριν και
αντικείμενα της εμπειρίας εξαφα- προετοίμασε την ατομική θεωρία
32 νίζονται. Αυτά όμως τα τέσσερα του Δημόκριτου.
στοιχεία είναι αιώνια και άφθαρ- Πιο γνωστή απ` όλες λοιπόν η απά-
τα. Έτσι ερμηνεύεται η εντύπωση ντηση του Δημόκριτου, είναι στην
της γέννησης και του θανάτου που ουσία της ανάλογη με του Εμπεδο-
έχουν οι κοινοί άνθρωποι. Περισ- κλή και του Αναξαγόρα. Το βασικό
σότερο για λόγους χιουμοριστι- «στοιχείο», για τον Δημόκριτο, εί-
κούς, να προσθέσουμε εδώ ότι ναι τα «άτομα». Ο όρος «άτομον»,
αυτά τα τέσσερα βασικά στοιχεία προέρχεται από το ρήμα τέμνω και
του Εμπεδοκλή επιβιώνουν ακόμα το στερητικό -α- και σημαίνει «αυτό
ως αντίληψη στην κατηγοριοποίηση που δεν μπορεί να τμηθεί», αυτό
των ζωδίων του ζωδιακού κύκλου. που δεν μπορούμε να το διασπά-
Μιλάμε για ζώδια της γης, του νε- σουμε, αυτό που δεν είναι περεταί-
ρού, του αέρα και της φωτιάς. ρω αναγώγιμο. Έτσι παρέμεινε ο
Ο Αναξαγόρας, την ίδια εποχή, δεν όρος και στη νεότερη φυσική. Τα
αναφέρεται σε αριθμήσιμες, αλλά άτομα λοιπόν, για τον Δημόκριτο,
σε άπειρες αρχές. Τα πρωταρχικά είναι οι θεμελιώδεις, οι στοιχειώ-
υλικά του σύμπαντος είναι «άπειρα δεις οντότητες της ύλης, όπως θα
χρήματα», μας λέει ο Αναξαγόρας. λέγαμε σήμερα. Υπήρχαν και θα
Χρήμα σημαίνει πράγμα. Δηλαδή, υπάρχουν πάντοτε. Δεν γεννιού-
ό,τι βλέπουμε να υπάρχει στη ση- νται, δεν πεθαίνουν, δεν μεταβάλ-
μερινή κατάσταση των πραγμάτων, λονται, δεν διασπώνται. Τι κάνουν;
