Page 31 - mag_77
P. 31
του Γεράσιμου Γεωργάτου
ο Δημοκριτος κΑι ο Δημοκριτος κΑι
οι κοςμικες ΔύνΑμεις οι κοςμικες ΔύνΑμεις
Αρνούμενος λοιπόν τον πειρασμό Αν στην αρχαιότητα και μέχρι τα
ο Δημόκριτος να υιοθετήσει την νεότερα χρόνια ο Δημόκριτος επι-
ύπαρξη ανθρωπομορφικών δυνά- σκιάστηκε από τον Πλάτωνα και
μεων που κινούν το σύμπαν, κατά τον Αριστοτέλη, ίσως οφείλεται
κάποιο τρόπο αρνείται να ασχολη- και σε αυτό το γεγονός. Οι άνθρω-
θεί και με θεμελιώδεις αντιλήψεις ποι δεν είναι εξοικειωμένοι, ακόμα
και ερωτήματα των συγχρόνων και σήμερα, με την αντίληψη ότι το
του, αν ο κόσμος είναι ή δεν είναι σύμπαν είναι κάτι νεκρό και ουδέ-
ωραίος, αν είναι ή δεν είναι τα- τερο, όπου όλα κινούνται με ανα-
κτικός, κλπ. Πρόκειται για κρίσιμη γκαιότητα, αλλά ταυτόχρονα σχη-
στάση. Αφού όλα προέρχονται από ματίστηκαν τυχαία και χωρίς καμιά 31
τυχαίες περιδινήσεις των ατόμων σκοπιμότητα. Όταν λοιπόν έρχεται
στο κενό, χωρίς να υπάρχει καμιά ο Πλάτωνας στην αρχή και στη συ-
σκοπιμότητα, τέτοια ερωτήματα νέχεια ο Αριστοτέλης και ισχυρίζο-
δεν έχουν νόημα και δεν μπορούν νται ότι το σύμπαν εμπεριέχει λογι-
να απαντηθούν. Ο κόσμος, και ειδι- κή, σχέδιο, σκοπό και κατασκευή,
κότερα ο ουρανός, είναι ωραίος ή είτε επειδή, όπως υποθέτει ο Πλά-
άσχημος; Είναι απλώς τυχαίος, θα τωνας, το δημιούργησε κάποιος
απαντούσε ο Δημόκριτος. Ωραίος Θεός, είτε επειδή, όπως υποθέτει ο
και άσχημος είναι ανθρώπινες ιδι- Αριστοτέλης, υπάρχει φυσική τελε-
ότητες που δεν έχουν σχέση με την ολογία (σκοπιμότητα), οι άνθρω-
ουσία του κόσμου που αποτελεί- ποι υιοθετούν με μεγαλύτερη ευκο-
ται από άτομα και κενό. Το ίδιο θα λία τέτοιες αντιλήψεις σε σχέση με
απαντούσε για την περιοδικότητα το σύστημα του Δημόκριτου.
και την τάξη που θαύμαζαν οι αρ- Θέλει μεγάλη διανοητική τόλμη και
χαίοι στην κίνηση των πλανητών. ψυχολογική ανθεκτικότητα για να
Πρόκειται για τυχαίες συσσωμα- αποδεχθεί ο άνθρωπος ότι είναι
τώσεις ατόμων που παρήγαγαν ριγμένος σε ένα νεκρό και ουδέτε-
αυτά τα φαινόμενα. Επομένως, τι ρο σύμπαν και δεν αποτελεί τίποτα,
νόημα έχει να μιλάμε για περιοδι- παρά μια συσσώρευση ατόμων και
κότητα και τάξη. ότι ακόμη και τα ευγενέστερα συ-
