Page 27 - magazine_85
P. 27
του Γεράσιμου Γεωργάτου
σε διαδοχικούς ορισμούς της οσιό- πιθανόν και από τους σοφιστές.
τητας, τους οποίους ορισμούς δίνει Ο τρόπος τώρα με τον οποίον συζητά
κατά κανόνα ο συνομιλητής. Ο Σω- ο Σωκράτης, ελέγχοντας τον συνομι-
κράτης τους ελέγχει - η λέξη έλεγχος λητή του, είναι και μια μέθοδος στη
είναι κλειδί - τους απορρίπτει δηλαδή φιλοσοφία. Τι σημαίνει «έλεγχος»;
και πάνε σε έναν καλύτερο κατά κα- Έλεγχος είναι όταν μιλάνε δυο άτομα
νόνα ορισμό, μέχρις που ο διάλογος και παίζουν διαφορετικούς ρόλους: ο
καταλήξει σε μια μορφή «απορίας». ένας είναι ο «προτείνων» και ο άλλος
«Απορία» στα αρχαία Ελληνικά ση- είναι ο «ελέγχων». Αυτός που προτεί-
μαίνει κυρίως έλλειψη πόρων, υλικών νει θα πρέπει να υπερασπιστεί τα λε-
ή πνευματικών, δηλαδή αδιέξοδο. Η γόμενά του με όσα επιχειρήματα δια-
κουβέντα δεν μπορεί να πάει παρακά- θέτει, ενώ ο άλλος, που αναλαμβάνει
τω και σταματά. Κατά κανόνα στους τον ρόλο του ελέγχου, πρέπει να απο-
πρώιμους διαλόγους του Πλάτωνα δείξει ότι τα προτεινόμενα είναι λά-
δεν υπάρχει οριστική απάντηση σε θος. Γίνεται δηλαδή μια μάχη επιχει-
ερωτήματα αυτής της μορφής. Αυτή ρημάτων, και, όπως παρουσιάζεται
η απόπειρα να οριστούν γενικές και τουλάχιστον στους πλατωνικούς δια-
καθολικές έννοιες είναι πραγματικά λόγους, κατά κανόνα νικά ο ελέγχων
σημαντική, όπως το επισήμανε ο Αρι- που είναι ο Σωκράτης, ο οποίος ήταν
στοτέλης. Ο Σωκράτης ήταν όντως ο ιδιαίτερα ασκημένος στην επιχειρη-
πρώτος που έκανε συνειδητή αυτήν ματολογία και μπορούσε να φέρει σε
την ανάγκη στη φιλοσοφία. αδιέξοδο περίπου κάθε συνομιλητή
Αυτό δεν σημαίνει ότι είχε συλλάβει του είτε ήταν πολιτικός, είτε στρατη-
τις ιδέες με την πλατωνική έννοια. γός, είτε ρήτορας ή κάποιος σοφι-
Όταν ρωτάει «τι είναι οσιότητα;», ο στής.
Σωκράτης δεν περιμένει να του απα- Εκτός όμως από το ποιος κερδίζει στη
ντήσουν με την ιδέα της οσιότητας μάχη των επιχειρημάτων, είναι πολύ
που είναι νοητή σε έναν άλλο κόσμο, σημαντική η διαδικασία, η λεγόμενη
στον κόσμο των ιδεών. Θέλει απλώς διαλεκτική. Η αντίληψη δηλαδή ότι η
έναν κατά το δυνατό έγκυρο ορισμό οι φιλοσοφικές αναζητήσεις δεν είναι
της έννοιας. Η τάση λοιπόν να φύ- μια μοναχική δραστηριότητα, όπου ο
γουμε από το συγκεκριμένο και να φιλόσοφος απομονωμένος σκέπτεται
πάμε στις καθολικές έννοιες και να τις και διαμορφώνει μια ορισμένη θεω-
ορίσουμε, είναι συστατικό στοιχείο ρία, αλλά ότι η φιλοσοφία μπορεί να
της μετέπειτα φιλοσοφίας και φαίνε- προχωρήσει μόνο μέσα από τη διαλε-
ται ότι ξεκίνησε από τον Σωκράτη και κτική και τη διαλογική αντιπαράθεση.
