Page 29 - magazine_85
P. 29
του Γεράσιμου Γεωργάτου
Ο ςωκρΑτης κΑι η ηθικη
Παρότι όμως ο Σωκράτης διατείνεται λιότερη αρχαϊκή ελληνική ηθική πα-
ότι δεν γνωρίζει τίποτα και εκφράζει ράδοση, από τα ομηρικά έπη μέχρι
μόνο απορίες προς τον συνομιλητή τον Αναξίμανδρο και τον Ηράκλειτο,
του, υπάρχει ένα ζήτημα για το οποίο είναι ότι η ζωή είναι ένας πόλεμος.
εκφράζει μια εντυπωσιακή βεβαιότη- Σε αυτόν τον πόλεμο πρέπει να είσαι
τα. Πρόκειται για ζήτημα ηθικής τά- σκληρός με τους εχθρούς και καλός
ξης, για το τι είναι δίκαιο και τι είναι με τους φίλους. Άρα, η ανταπόδοση
άδικο, και πιθανότατα, με τον τρόπο της αδικίας είναι ύψιστο ηθικό κα-
που αποδίδεται από τον Πλάτωνα, να θήκον. Αυτό κάνει ο Αχιλλέας όταν
αποτελούσε μια πραγματική πίστη του σκοτώνουν τον φίλο του, Πάτροκλο.
Σωκράτη. Παίρνει το αίμα του πίσω. Έτσι γίνεται
Ο Σωκράτης λοιπόν ισχυρίζεται ότι το στον πόλεμο. Αυτό διατείνεται από 29
μεγαλύτερο κακό που μπορεί να κάνει την αρχή μέχρι το τέλος και ο Θουκυ-
ο άνθρωπος είναι να αδικήσει κά- δίδης και επιπλέον ότι ο πόλεμος είναι
ποιον. Με αυτήν την έννοια, «είναι κα- φυσική ανθρώπινη κατάσταση. Το να
λύτερο να αδικείσαι», μας λέει, «παρά αδικείς ήταν αποδεκτό, εφόσον είναι
να αδικείς». Το παρουσιάζει ως κάτι προς το συμφέρον σου, αλλά ακόμα
που το ξέρει βαθύτατα και δεν θα το σπουδαιότερο ήταν να μην αδικηθείς
υποβάλει με τίποτα σε κριτική και αμ- ο ίδιος. Έπρεπε να το ανταποδώσεις,
φισβήτηση. Όλος ο γνωστός διάλο- γιατί ήταν το χειρότερο που μπορού-
γος, «ο Κρίτων», στηρίζεται σε αυτήν σες να πάθεις στην πραγματική ζωή.
την πεποίθηση του Σωκράτη. Εμφανί- Έρχεται λοιπόν ο Σωκράτης και αντι-
ζεται ο Κρίτωνας, φίλος και μαθητής στρέφει τα πράγματα λέγοντας ότι «η
του Σωκράτη, και προσπαθεί να τον αδικία είναι το χειρότερο πράγμα».
πείσει να δραπετεύσει. Και ο Σωκρά- Αν όντως το είπε ο Σωκράτης, ήταν
της απαντά ότι «αν δραπετεύσω θ’ μια επανάσταση στην ηθική θεωρία
αδικήσω». Αλλά και στον «Γοργία», η και στις τρέχουσες αντιλήψεις.
περίφημη συζήτηση με τον Καλλικλή, Βέβαια και ο Σωκράτης δεν μπορεί να
στηρίζεται σε αυτό το δόγμα. το υποστηρίξει επαρκώς. Στα πρώι-
Γιατί όμως θεωρείται σημαντικό, αν μα πλατωνικά κείμενα, ο σωκρατικός
όντως πίστευε και διακήρυσσε κάτι ισχυρισμός παραμένει μετέωρος. Οι
τέτοιο ο Σωκράτης; Διότι όλη η πα- συνομιλητές του Σωκράτη δεν πείθο-
