Page 17 - mag_99
P. 17
του Γεράσιμου Γεωργάτου
προς την πράξη. Ως ηθική κατηγορία ξέρω τίποτα», και ειδικά στα ηθικά
έχει να κάνει με το τι είναι καλό και ζητήματα. Ωστόσο, είχε μία εκ φύσε-
κακό για τους ανθρώπους (Hθικά Nι- ως τάση και δυνατότητα να επιλέγει
κομάχεια). Τα κριτήρια της φρόνησης πάντα το σωστό. Αυτός θα ήταν ένας
τα δίνει ο φρόνιμος άνθρωπος για ιδανικός φρόνιμος άνθρωπος για τον
τον Αριστοτέλη και όχι το αντίστρο- Αριστοτέλη.
φο. Δεν ορίζεται δηλαδή με απόλυτο Όλοι λοιπόν, και έχει σημασία η γνώ-
τρόπο, όπως θα έκανε ο Πλάτωνας, ο μη των πολλών, αναγνωρίζουμε σε
οποίος θα επιχειρούσε πρώτα να δι- κάποιους ανθρώπους ότι αποτελούν
ατυπώσει ένα ορισμό για τη φρόνηση πρότυπα συμπεριφοράς. Τους ονο-
και μετά θα κοίταγε ποιος είναι φρό- μάζουμε φρόνιμους, παρακολουθού-
νιμος και ποιος δεν είναι σύμφωνα με με τη δράση τους, τους ακούμε, είναι
τον ορισμό. Ή θα όριζε τη δικαιοσύ- αυτοί που επιβάλλονται στις κοινωνί-
νη ως αρετή και μετά θα έκρινε ποιος ες και μας δίνουν πρότυπα ηθικής συ-
από τους υπάρχοντες, ο Περικλής, ο μπεριφοράς, χωρίς ωστόσο να μπο-
Κριτίας ή ο Θεμιστοκλής εκπληρώνει ρούμε με ασφάλεια να πούμε τι είναι 17
αυτά τα κριτήρια που περιλαμβάνο- αυτό που καθορίζει αυτή την ιδιότητα
νται στον ορισμό. τους. Με αυτή την έννοια, η φρόνηση
Ο Αριστοτέλης αντιστρέφει αυτή τη έχει κεντρική σημασία, αλλά είναι και
σχέση. Θέλει να βγάλει τα κριτήρια λίγο έννοια η οποία δεν ορίζεται, ση-
της φρόνησης εντοπίζοντας φρόνι- κώνει νερό θα λέγαμε, έχει μία εγγε-
μους ανθρώπους. Πώς όμως εντοπί- νή ασάφεια κατά κάποιο τρόπο.
ζονται; «Εμπειρικά», κατά κάποιο τρό- Μετά τη φρόνηση υπάρχουν οι άλ-
πο, λέει ο Αριστοτέλης. Πουθενά δεν λες οι ηθικές αρετές. Εδώ τα πράγ-
μας δίνει τα κριτήρια. Θεωρεί π.χ. τον ματα είναι πιο εύκολα. Ηθικές αρε-
Περικλή φρόνιμο γιατί ενσαρκώνει, τές για τον Αριστοτέλη είναι αυτές
κατά τη γνώμη του, τις σωστές αντιλή- που αναγνώριζαν όλοι οι Έλληνες.
ψεις της εποχής. Εδώ λοιπόν υπάρχει Π.χ,, αρετές στον Πλάτωνα και στους
ένα κενό. Δεν υπάρχει απόδειξη και προηγούμενους και στον Αριστοτέ-
αποδεικτικότητα. Σε αυτό το σημείο ο λη είναι η δικαιοσύνη, η ευσέβεια, η
Αριστοτέλης θυμίζει λίγο τον Σωκρά- σωφροσύνη, η ανδρεία. Τέτοιου εί-
τη. Ο Σωκράτης ήταν ένας άνθρωπος δους έννοιες, κατά τον Αριστοτέλη,
που από ένστικτο, θα έλεγε κανείς, ορίζονται με βάση δύο άκρα που θε-
ήξερε πάντα τι είναι καλό και τι είναι ωρούνται υπερβολές. Υπερβολή προς
κακό, χωρίς να ξέρει να τα ορίσει. Ο το θετικό και υπερβολή προς το αρ-
ίδιος δήλωνε ότι «ένα ξέρω, ότι δεν νητικό. Εισάγει έτσι την έννοια του
