Page 18 - mag_95
P. 18
ΑΣ φΙΛοΣοφήΣουμε… του Γεράσιμου Γεωργάτου
ναι από τις πιο βασικές του έννοιες, βρίσκεται σε επαφή με το κινούμενο.
ο Αριστοτέλης την ορίζει, ως μετάβα- Κατέγραψε και πολλές άλλες παρατη-
ση από το «δυνάμει» στο «ενεργεία». ρήσεις, όπως ότι το βάρος και η αντί-
Όταν, για παράδειγμα, πηγαίνουμε σταση παίζουν σημαντικό ρόλο στην
από την Αθήνα στη Θήβα, το κάνουμε κίνηση των σωμάτων για το διάστη-
για να εκπληρώσουμε τον σκοπό της μα που θα διανύσουν. Έδωσε έτσι τα
μετακίνησής μας. Κάθε λοιπόν εκδί- ερεθίσματα, που πολλούς αιώνες αρ-
πλωση, κάθε μετάβαση από τη δυνα- γότερα θα γονιμοποιούσαν τη φυσική
τότητα στην πράξη, είναι κίνηση και των νεότερων χρόνων.
μεταβολή για τον Αριστοτέλη. Άρα, Ο κόσμος στην αριστοτελική αναπα-
όλος ο κόσμος, το σύμπαν ολόκληρο, ράστασή του δεν είναι ο μηχανιστικός
διέπεται από σκοπούς και δυνατότη- κόσμος των ατομικών φιλοσόφων,
τες πραγμάτωσής τους. όπου κάθε άτομο ακολουθεί την τρο-
Ιδιαίτερα γόνιμη ήταν η διάκριση του χιά του και όπου τα όντα προκύπτουν
Αριστοτέλη σε «φυσική κίνηση – με- από τυχαίες συζεύξεις. Ο κόσμος του
ταβολή» και σε «εξαναγκασμένη ή βί- Αριστοτέλη είναι ένας εύτακτος, ορ-
18 αιη». Το κινούν στην περίπτωση της γανωμένος κόσμος, ένας κόσμος
φυσικής κίνησης, είναι η ίδια η φύση σκοπιμότητας όπου κάθε τι εξελίσ-
του όντος. Π.χ ο σπόρος που θα γί- σεται και καταλήγει στο σκοπό που
νει δένδρο, το νερό και η φωτιά που καθορίζει η φύση του. Η αριστοτελι-
ως βαρύτερα σώματα κινούνται προς κή τελεολογία παρέμεινε ο κυρίαρχος
τα κάτω και προς το κέντρο, εκτός αν τρόπος ερμηνείας στις επιστήμες μέ-
κάτι επιδράσει πάνω τους και αλλά- χρι τα νεότερα χρόνια και αποτελεί
ξουν κατεύθυνση. Π.χ, μια πέτρα που ακόμα και σήμερα τρόπο εξήγησης
την πετάμε αντί να την αφήσουμε να στις βιολογικές επιστήμες.
πέσει ελεύθερα προς τα κάτω. Τότε Ας σταθούμε όμως εδώ και θα επα-
έχουμε εξαναγκασμένη ή βίαιη κίνη- νέλθουμε για να δούμε και άλλες
ση. Και έτσι, ο Αριστοτέλης εισάγει πλευρές του Αριστοτέλη, όπως την
για πρώτη φορά την έννοια της «δύ- κοσμολογία του, το κοσμοείδωλο
ναμης» στη φυσική σκέψη. που διαμόρφωσε και το οποίο επι-
Γιατί όμως η πέτρα συνεχίζει να κι- κράτησε ως δόγμα μέχρι τα νεότερα
νείται και αφού χάσει την επαφή της χρόνια, καθώς και τις μελέτες και τις
με το χέρι που την εκτόξευσε; Μέσω παρατηρήσεις του ως βιολόγος.
του αέρα, απαντά ο Αριστοτέλης, η
δύναμη μεταδίδεται στα μέρη του κι-
νούμενου, έτσι ώστε πάντα η δύναμη
