Page 15 - mag_95
P. 15
του Γεράσιμου Γεωργάτου
τελισμού, όταν ο Δαρβίνος απέδειξε, ζει ύλη. Ύλη δεν είναι μόνο κάτι στενά
με τη φυσική επιλογή, ότι δεν υπάρχει υλικό. «Ύλη ενός συλλογισμού», λέει
σκοπός ούτε στα έμβια όντα. ο Αριστοτέλης, «είναι οι προκείμενές
Ο Αριστοτέλης βέβαια φθάνει στην του». Το ίδιο ισχύει και στα μαθηματι-
«τελεολογία» θέλοντας να μιλήσει για κά, τη λογική, κλπ. Η πρώτη απάντηση
την αιτιότητα, δηλαδή μέσω ποιας δι- λοιπόν είναι το «υλικό αίτιο».
αδικασίας ένα ον φτάνει και εκπλη- Μία δεύτερη δυνατή απάντηση είναι
ρώνει τον σκοπό του; Και ίσως είναι να πούμε τι είναι αυτό το πράγμα, να
πάλι ο πρώτος φιλόσοφος που το δώσουμε δηλαδή τον ορισμό του. Να
κάνει. «Γνώση», λέει ο Αριστοτέλης, πούμε ότι αυτό είναι ένα άγαλμα που
«υπάρχει, όχι όταν ξέρουμε να περι- παριστάνει τον Ερμή. Εδώ ως απά-
γράφουμε τα πάντα, όχι όταν γνω- ντηση έχουμε τη μορφή του αγάλμα-
ρίζουμε το ότι των πραγμάτων, αλλά τος. Είναι εκείνο το ουσιαστικό χαρα-
όταν γνωρίζουμε το διότι». Γνώση δη- κτηριστικό που το καθορίζει ως είδος,
λαδή έχουμε όταν μπορούμε να εξη- ως επιμέρους και συγκεκριμένο όν. Η
γήσουμε τα πράγματα. Η απλή περι- δεύτερη απάντηση λοιπόν είναι το «ει- 15
γραφή δεν είναι γνώση. Η κατανόηση δικό αίτιο» που συνδέεται με τη μορ-
κάποιας μεταβολής ή της παραγωγής φή.
ενός τεχνητού αντικειμένου ισοδυνα- Η τρίτη απάντηση, που είναι και η πιο
μεί με τη γνώση των αιτίων του. γνωστή και οικεία, είναι να πούμε
Ο Αριστοτέλης, σε αντίθεση με τον ποιος έφτιαξε αυτό το άγαλμα. Ποιος
Πλάτωνα, δεν πίστευε στην καθαρή το δημιούργησε; Ο γλύπτης. Η Τρί-
θεωρητική γνώση. Όταν μελετάει ο τη απάντηση λοιπόν είναι το «ποιητι-
φυσικός ερευνητής τη φύση θέτει το κό αίτιο». Ποιος είναι δηλαδή ο γε-
ερώτημα «γιατί», μας λέει ο Αριστο- νεσιουργός παράγων, εξαιτίας του
τέλης. Και οι απαντήσεις στο ερώτη- οποίου συμβαίνει κάτι. Όχι μόνο ένα
μα «γιατί», κατά τη γνώμη του, είναι άγαλμα ή κάτι άλλο στενά υλικό, αλλά
τέσσερις. Είναι τα περίφημα τέσσερα και ένα ιστορικό συμβάν. Γιατί π.χ.
αίτια του Αριστοτέλη. έγινε ο Πελοποννησιακός Πόλεμος;
Μία πρώτη απάντηση, μας λέει , στο Γιατί επιτέθηκαν οι Βοιωτοί στις Πλα-
γιατί, όταν ρωτάμε γιατί είναι έτσι ένα ταιές; Είναι το αριστοτελικό παρά-
άγαλμα, θα μπορούσε να είναι η ύλη δειγμα για την αφορμή που ξεκίνησε
του. Δηλαδή να πούμε ότι το άγαλμα τον πόλεμο. Ή ακόμα, γιατί γεννιέται
αυτό είναι φτιαγμένο από χαλκό. Έτσι ένα παιδί; Διότι υπάρχει ένα σπέρμα
δίνουμε ένα βασικό χαρακτηριστικό κι ένα ωάριο τα οποία συνδέονται.
του αγάλματος, που ο ίδιος το ονομά- Ειδικότερα για τους αρχαίους και τον
