Page 16 - mag_95

ΑΣ φΙΛοΣοφήΣουμε…

Αριστοτέλη, επειδή υπάρχει και ένας γνώριση του ενός ή του άλλου αιτίου

πατέρας ο οποίος γεννά το παιδί, για- είναι δύσκολη ή στις οποίες κάποια
τί το σπέρμα είναι το «ποιητικό αίτιο» αίτια συγχωνεύονται. Αλλά ο Αριστο-
του νέου παιδιού. τέλης είναι πεισμένος ότι τα τέσσερα

Και τέλος, η τέταρτη απάντηση στο αυτά αίτια συνιστούν ένα αναλυτικό
«γιατί» είναι ο σκοπός του συμβά- σχήμα το οποίο μπορεί να εφαρμο-

ντος. Γιατί έγινε ο Πελοποννησιακός στεί γενικά. Τέσσερα συνεπώς είναι
Πόλεμος; Εδώ η απάντηση δεν είναι τα αίτια κατά τον Αριστοτέλη: η ύλη –
η αφορμή, δηλαδή το ποιητικό αίτιο, «υλικό αίτιο», το είδος ή μορφή – «ει-

αλλά ο σκοπός ή «τέλος». Σκοπός του δικό αίτιο», ο γενεσιουργός παράγων
αγάλματος είναι να κοσμήσει, επί πα- – «ποιητικό αίτιο» και ο σκοπός – «τε-

ραδείγματι, την Αθήνα ή να τιμήσει
κάποιον θεό ή ήρωα. Αν πρόκειται λικό αίτιο». Και τα τέσσερα είναι ση-
για τον πόλεμο, δηλώνει την πραγμα- μαντικά. Ο φυσικός ερευνητής, αλλά

τική αιτία του πολέμου. Επειδή τελικά και αυτός που μελετάει την ηθική συ-

16 οι Αθηναίοι ήθελαν να επικρατήσουν μπεριφορά του ανθρώπου ή την πο-
επί των Λακεδαιμονίων και να επε- λιτική, πρέπει κάθε στιγμή να εξετάζει
κτείνουν την κυριαρχία τους. Η τέ- και τα τέσσερα αίτια. Το τέλος όμως,

ταρτη απάντηση λοιπόν είναι το «τε- ο σκοπός, λέει ο Αριστοτέλης, είναι
λικό αίτιο». το σημαντικότερο. Από εδώ προκύ-

Υπάρχουν περιπτώσεις όπου η ανα- πτει και η τελεολογία του Αριστοτέλη.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ
ΒΙΒΛΙοπΡοΤΑΣεΙΣ
ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑ ΚΑΙ ΙΔΙΟΦΥϊΑ
Εκδόσεις ΑΓΡΑ

Το 30ο,1 Πρόβλημα, που εδώ τιτλοφορείται Μελαγχολία και Ιδι-
οφυία, είναι ένα σύντομο κείμενο των απαρχών μιας ιατροφι-
λοσοφικής γραμματείας που ανιχνεύει τις σχέσεις φυσιολογίας
και δημιουργικότητας.
Δεν ξέρουμε με βεβαιότητα ούτε τον συγγραφέα, ούτε την επο-
χή που γράφτηκε, αλλά ο Σενέκας, ο Πλούταρχος και ο Κικέρων
το αποδίδουν στον Αριστοτέλη. Και με αυτή την ιδέα τον διάβα-
σαν και το μελέτησαν γιατροί και φιλόσοφοι από τον Μεσαίωνα
ως τον 19ο αιώνα.
Οι ιδιοφυείς προσωπικότητες εντοπίζονται όλες ανάμεσα στις
καταθλιπτικές ιδιοσυγκρασίες, όταν ο άνθρωπος είναι μακριά
από τους θεούς, οδηγείται σε υπερβολές, στην ακολασία, σε
πρόσκαιρους ενθουσιασμούς. Όλοι οι δημιουργοί δεν είναι
κατά βάθος μελαγχολικοί;