Page 13 - mag_95
P. 13
του Γεράσιμου Γεωργάτου
Η ερμηνεία της κίνησης αποτελούσε, μεταβολή ή αλλοίωση, όπως τη λέει
όπως έχουμε δει, σημαντικό φιλο- ο Αριστοτέλης, δηλαδή κάτι που
σοφικό ζήτημα για τους στοχαστές, από άσπρο γίνεται γκρίζο ή μαύρο
ήδη από τον 5ο αιώνα π.Χ. Στον ή κάποιος μαθαίνει κάτι ή αποκτά
4ο αιώνα, ο Πλάτωνας περιόρισε ένα οποιοδήποτε χαρακτηριστικό,
τη μεταβολή ως κάτι που συμβαίνει κλπ. Γενικότερα οποιαδήποτε αλλα-
στον αισθητό κόσμο, στο ατελές γή, οποιαδήποτε μεταβολή αποτελεί
δηλαδή υλικό αντίγραφο του αμε- κίνηση.
τάβλητου κόσμου των Ιδεών. Για Όμως τι γίνεται με την ένσταση
ένα εξαιρετικά παρατηρητικό και του Παρμενίδη όπου κάθε μετα-
διεισδυτικό στοχαστή, όπως ήταν βολή απορρίπτεται, γιατί σημαίνει
ο Αριστοτέλης, η μεταβολή κατ' αρ- ότι κάτι πραγματοποιείται από το
χάς είναι κάτι το πραγματικό, κάτι μηδέν και συνεπώς δεν μπορεί να
που πραγματικά συμβαίνει. Εφόσον υπάρχει. Δεν μπορεί από το μη-
κάθε αντικείμενο, όπως είπαμε, είναι να προκύπτει το είναι. Είναι
συντίθεται από ύλη και μορφή, ο λογικά αντιφατικό και απαράδεκτο, 13
Αριστοτέλης μπορούσε να συνδυά- για τον Παρμενίδη, να προκύπτει
σει τη σταθερότητα με τη μεταβολή κάτι από κάτι που δεν υπάρχει. Ο
υποστηρίζοντας ότι όταν ένα αντι-
κείμενο αλλάζει, είναι η μορφή του Αριστοτέλης απαντάει στο πρόβλη-
που μεταβάλλεται ενώ η ύλη του πα- μα υποστηρίζοντας ότι η μεταβολή
ραμένει σταθερή. Αλλάζουν δηλα- λαμβάνει χώρα μεταξύ του «δυνά-
δή οι ιδιότητές του και η νέα μορφή μει» και «ενεργεία», χωρίς το μη-
αντικαθιστά την παλιά, ενώ η ύλη είναι να υπεισέρχεται στη διαδικα-
παραμένει σταθερή. σία. Για παράδειγμα, ένας σπόρος
Συνεπώς, όταν μιλάμε για κίνηση είναι «δυνάμει» δένδρο και καθώς
στον Αριστοτέλη, είναι προτιμότε- γίνεται δένδρο, γίνεται «ενεργεία»
ρο στα νέα Ελληνικά να την αντι- αυτό που ήταν «δυνάμει». Η μετα-
λαμβανόμαστε με τον όρο «μετα- βολή λοιπόν πραγματοποιείται με το
βολή». Γιατί δεν πρόκειται μόνο πέρασμα από το «δυνάμει ον» στο
για τη μετακίνηση ενός όντος, ενός «ενεργεία ον». Το «μη-είναι» για
σώματος από ένα σημείο σε κάποιο τον Αριστοτέλη δεν υφίσταται και
άλλο, όπως το αντιλαμβάνεται η νε- γενικότερα δεν υπάρχει η έννοια
ότερη φυσική. Είναι και άλλες δια- του κενού χώρου στον Αριστοτέλη,
δικασίες: η γένεση και ο θάνατος, όπως θα δούμε και στην κοσμολο-
η αύξηση και η μείωση, η ποιοτική γία του.
