Page 14 - mag_82
P. 14
Ας φιλοςοφήςουμε… του Γεράσιμου Γεωργάτου
μάλλον θα του έλεγαν: «φύγε, αυτό δεν έχουμε καμιά ισχυρότερη ένδειξη
είναι το σωστό, δεν είναι δίκαιο αυτό αλήθειας, διότι η γλώσσα και ο λόγος
που κάνεις, από τη στιγμή που δεν πεί- απέχουν από την πραγματικότητα, τότε
θεσαι, δεν είσαι υπέρ του νόμου που ένα καλό μέτρο είναι να δούμε τι πι-
σε καταδίκασε... Είναι ελευθερία το στεύουν οι άνθρωποι ως ολότητα. Αν
να μπορείς να φύγεις». Άλλοι, όπως ο οι άνθρωποι λοιπόν ως ολότητα θεω-
Πρωταγόρας, πιθανόν θα του έλεγε: ρούν ύψιστο ανθρώπινο δικαίωμα τη
«σωστά αποφασίζεις να μείνεις, γιατί η ζωή, τότε κάθε φόνος, κάθε αφαίρεση
πειθώ, η πίστη στους νόμους είναι βα- ζωής είναι ένα έγκλημα. Αν οι άνθρω-
σική ανθρώπινη συνθήκη, είτε συμφω- ποι ως ολότητα δεν ασπάζονται κάτι
νείς, είτε δεν συμφωνείς». τέτοιο, θα θεωρήσουν την αφαίρεση
Δεν υπάρχει λοιπόν ενιαία στάση των ζωής δευτερεύον ζήτημα.
σοφιστών σε τέτοια διλήμματα που Συνεπώς, η κλίμακα της σχετικότητας
αφορούν την αντίθεση νόμου και φύ- ήταν διαφορετική στους διάφορους
σης. Το πιο γνωστό ίσως διασωθέν σοφιστές. Δεν έδωσαν και ούτε μπο-
14 απόσπασμα επ` αυτού, το οποίο όμως ρούσαν να δώσουν μια ενιαία απάντη-
ερμηνεύεται με πολλούς τρόπους, είναι ση στο πρόβλημα της αλήθειας. Αλλά
η περίφημη φράση του Πρωταγόρα: το γεγονός ότι έθεσαν το ζήτημα των
«το μέτρο όλων των πραγμάτων είναι σχέσεων της σκέψης και του λόγου με
ο άνθρωπος, για όσα υπάρχουν, ότι την πραγματικότητα, δηλαδή με την
υπάρχουν και για όσα δεν υπάρχουν, αλήθεια, πρέπει να τους πιστωθεί. Με
ότι δεν υπάρχουν». Είναι φανερό ότι
μπορούν να δοθούν πολλές ερμηνείες, τις απαντήσεις που έδωσαν και τα επι-
διότι έχει σημασία: ποιος είναι ο "άν- χειρήματα που ανέπτυξαν, η φιλοσο-
θρωπος"; Είμαι εγώ; Αν μέτρο όλων φία μέσω της σοφιστικής στράφηκε σε
των πραγμάτων είμαι εγώ, αυτό οδηγεί νέες κατευθύνσεις, στο τέλος του 5ου
σε μια απόλυτη σχετικότητα. Εγώ δρω αιώνα π.Χ.
με βάση τα πιστεύω μου, το συμφέρον Μετά την αρετή και την αλήθεια και όσα
μου, τις απόψεις μου και δεν με νοιάζει γενικότερα αναφέραμε για το σοφιστι-
τίποτα άλλο, αυτό είναι το κριτήριο της κό κίνημα, ας σταθούμε εδώ, για να
συμπεριφοράς μου. Αν όμως με την έν- δούμε πιο συγκεκριμένα στο επόμενο
νοια "άνθρωπος" εννοείται η ανθρω- σημείωμα τον Σωκράτη και τη σχέση
πότητα, τότε αλλάζουν τα πράγματα του με τη σοφιστική και τους σοφιστές.
και δεν υπάρχει τόσο μεγάλη σχετικό-
τητα. Υπό αυτό το πρίσμα, ο Πρωτα-
γόρας θα μπορούσε να λέει ότι, αφού
