Page 13 - mag_82
P. 13
του Γεράσιμου Γεωργάτου
Ο Πρωταγόρας για παράδειγμα, κρί- αυτό που ο Πλάτωνας πίστευε ως "αν-
νοντας από τον ομότιτλο διάλογο του θρώπινη φύση".
Πλάτωνα, αν τον ρωτούσαν "είσαι Κάποιοι άλλοι σοφιστές τάσσονται ρη-
υπέρ της φύσεως ή υπέρ του νόμου;" τώς με το νόμο. Ο Κριτίας, για παρά-
Μπορεί να έλεγε: "υπάρχει φύσις αν- δειγμα, διατυπώνει την ακραία θέση
θρώπινη, που περιλαμβάνει την αιδώ ότι οι θεοί είναι κι αυτοί "νόμος", άπο-
και τη δίκη, αλλά υπάρχει και νόμος, ο ψη που προβάλλεται για πρώτη φορά
οποίος έχει πολύ μεγάλη σημασία και μάλλον στην ανθρώπινη ιστορία.
χρειάζεται παιδεία". Δηλαδή, αν αυτά Όπως θα λέγαμε σήμερα, οι άνθρωποι
τα δύο δεν συνδυαστούν, δεν υπάρχει και ιδίως η εξουσία κατασκευάζει τους
πρόοδος. Προφανώς ο Πρωταγόρας, θεούς, για να περνάει πιο εύκολα αυτό
όπως κάθε οξυδερκής άνθρωπος, θα που θέλει να κάνει. Δηλαδή, οι θεοί εί-
είχε παρατηρήσει ότι τον 5ο αιώνα π.Χ. ναι κατασκευές των ισχυρών ανθρώ-
όλες οι πόλεις δεν είχαν το ίδιο πολί- πων, για να πείθονται με άμεσο τρόπο
τευμα, ότι ο πολιτισμός των Αιγυπτίων οι υπόδουλοι, οι πολίτες. Στον αντίπο-
και των Περσών, με των Αθηναίων δα, ο Θρασύμαχος εμφανίζεται στην 13
και των Σπαρτιατών, διαφέρουν ριζι- Πολιτεία του Πλάτωνα να ισχυρίζεται
κά. Συνεπώς, δεν υπάρχουν απόλυτες ότι: «το μόνο δίκαιο που υπάρχει είναι
αρχές που τηρούνται σε όλα τα κράτη, ο νόμος του ισχυρού και αυτή είναι η
σε όλους τους πολιτισμούς, σε όλες τις ανθρώπινη φύση, δηλαδή ο ισχυρός
ιστορικές περιόδους. Σημαίνει αυτό να επικρατεί, τα υπόλοιπα είναι λεπτο-
απόλυτη σχετικότητα; Σημαίνει ότι μέρειες».
αυτό που έχει σημασία κάθε φορά εί- Άλλο παράδειγμα. Ο Σωκράτης έπρεπε
ναι τι θέλουν οι άνθρωποι κάθε επο- να πιει το κώνειο ή έπρεπε να δραπε-
χής; Ή ότι έχουμε άλλοτε μεγαλύτερη τεύσει; Ένα δίλημμα που τίθεται από
και άλλοτε μικρότερη παρέκκλιση από τον Πλάτωνα. Οι φίλοι του τον πρό-
την ανθρώπινη φύση; τρεπαν να δραπετεύσει. Ο ίδιος ο Σω-
Ο Πλάτωνας θα ταχθεί υπέρ της φύ- κράτης όμως υποστήριξε ότι πρέπει να
σης. Υπάρχει μια ανθρώπινη φύση μείνει, υπακούοντας σε νόμους τους
κατά τον Πλάτωνα, που συγκροτείται οποίους ο ίδιος δεν πίστευε. Θεωρεί
από βασικές αξίες και αρετές οι οποί- ότι η καταδίκη του είναι άδικη, επειδή
ες δεν έχουνε καμία σχέση με τη ιστο- η νομοθεσία της πόλης που τον κατα-
ρία, τον χρόνο και τον τόπο. Για τον δίκασε είναι άδικη, "εκτός φύσεως
Πλάτωνα το αθηναϊκό πολίτευμα, είναι ανθρώπου", ωστόσο υπακούει στον
ένα "ημαρτημένο", ένα λανθασμένο νόμο. Τι θα τον συμβούλευαν οι σο-
πολίτευμα, γιατί είναι πολύ μακριά από φιστές; Ο Κριτίας και ο Θρασύμαχος
