Page 48 - mag_121
P. 48
ΤΟ ΓΝΩΡΙΖΑΤΕ;
Άιγοπρόβατα,
τα σκανταλιάρικα
που «προχωρούν μπροστά», που ἢ βοῦν ἠέ τι μῆλον ἀποκτάνῃ
βαδίζουν μπροστά, σε αντιδιαστο- ή, στη μετάφραση του Δ. Μαρωνίτη:
λή προς τα τιμαλφή και την ακί- ανίσως απαντήσουμε βοδιών αγέ-
νητη περιουσία. Αρχικά μάλιστα, λη ή και κοπάδι πρόβατα μεγάλο,
η λέξη «πρόβατον», ιδίως στους κανείς να μην ενδώσει στο κακό,
Ίωνες, δήλωνε οποιοδήποτε οικό- και τυφλωμένος
σιτο ζώο εκμετάλλευσης (ανάλο- σφάξει ή βόδι ή πρόβατο·
γο δηλαδή με το αγγλ. cattle), για Αλλά ο λιγούρης ο Ευρύλοχος
παράδειγμα στον Ιπποκράτη «πά- τούς έπεισε και φάγανε του Ήλιου
ντων τῶν προβάτων βόες μάλι- τα παχιά γελάδια και τα υπόλοιπα
στα ἀτονέουσι» ενώ στον Ηρόδο- τα ξέρετε.
το «τὰ ἄλλα πρόβατα καὶ ἵππους Από αυτό το μήλον έχει επιβιώ-
μάλιστα», οπότε τα αιγοπρόβατα σει στη σημερινή γλώσσα, ή έστω
δηλώνονταν με την έκφραση «τα στην καθαρεύουσα, η μηλωτή, η
48 λεπτά των προβάτων». Στους Ατ- προβιά του προβάτου δηλαδή.
τικούς όμως το πρόβατον περιορί- Η οποία προβιά από το πρόβατο
στηκε στη σημερινή σημασία του, προέρχεται, προβ- + τέρμα -έα,
εκτοπίζοντας το πανάρχαιο «όις», οπότε κάποτε το «προβιά προβά-
που μόνο στα σταυρόλεξα επιβι- του» θα ήταν πλεονασμός, ενώ
ώνει. σήμερα νομίζω πως λέγεται και
Υπάρχει και μια άλλη αρχαία λέξη για άλλων ζώων το τομάρι (με το
για το πρόβατο, κι αυτή είναι «μή- τρίχωμα).
λον». Δεν έχει ετυμολογική σχέση Πρόβατο λοιπόν λέμε το ζώο,
με το μήλο τον καρπό. Είναι λέξη αλλά μεταφορικά λέμε πρόβα-
ομηρική, όπως και η «όις». Στη το κάποιον απονήρευτο ή αφελή
ραψωδία μ της Οδύσσειας (299- που εύκολα τον εκμεταλλεύονται
301) ο Οδυσσέας, επειδή είχε οι άλλοι, κάποιον που πειθήνια
κακό προαίσθημα ως φαίνεται, ακολουθεί, σαν σε κοπάδι, τον
έβαλε τους συντρόφους του να ηγέτη, κάποιον άβουλο ή ανόη-
ορκιστούν: εἴ κέ τιν᾽ ἠὲ βοῶν ἀγέ- το, τέλος, το μοναδικό όχι (πολύ)
λην ἢ πῶϋ μέγ᾽ οἰῶν υποτιμητικό κάποιον πράο και
εὕρωμεν, μή πού τις ἀτασθαλίῃσι άκακο άνθρωπο.
κακῇσιν Και οι αρχαίοι είχαν ανάλογη με-
