Page 15 - mag_94
P. 15
του Γεράσιμου Γεωργάτου
πριν απ' αυτόν. Ο Αριστοτέλης είναι βαρετό». Κατά τον Αριστοτέλη πρό-
όμως ο πρώτος που τη συστηματοποί- κειται για απολύτως ασφαλή μέθοδο,
ησε σε κανόνες που τους διδασκόμα- εφόσον το συμπέρασμα προκύπτει με
στε ακόμα και σήμερα, θεμελιώνο- λογική αναγκαιότητα από τις προκεί-
ντας και τυποποιώντας τη διαδικασία μενες προτάσεις.
των συλλογισμών. Για να δούμε πώς; Η επαγωγική και παραγωγική μέθο-
Η γνώση, μας λέει ο Αριστοτέλης, δος, από το ειδικό στο γενικό και
αποκτάται μέσω μιας διαδικασίας που από το γενικό στο ειδικό, έτσι όπως
ξεκινά από την εμπειρία, από τη συλ-
λογή εμπειρικών δεδομένων μέσω τις θεμελίωσε ο Αριστοτέλης είναι οι
της παρατήρησης επιμέρους ατομι- δύο μέθοδοι που χρησιμοποιούν και
κών όντων. Π.χ, παρατηρούμε έναν σήμερα οι επιστήμες. Εκτός από την
άσπρο κύκνο, δεύτερο άσπρο κύκνο, επαγωγική μέθοδο, την παραγωγική
τρίτο, κοκ. Έτσι βγάζουμε το καθο- και τον συλλογισμό, ο Αριστοτέλης
λικό συμπέρασμα ότι όλοι οι κύκνοι διατύπωσε και τους τρεις κανόνες της
είναι άσπροι. Πρόκειται για τη δια- τυπικής λογικής που είναι ο νόμος της 15
δικασία που ονομάζουμε «επαγωγή», ταυτότητας, ο νόμος της αντίφασης
όπου μέσα από το επιμέρους, από το και ο νόμος του αποκλειόμενου τρί-
ειδικό καταλήγουμε στο γενικό. Τότε του, που έχουν ευρεία χρήση στα μα-
έχουμε διαμορφώσει γενικές αρχές θηματικά και συνοπτικά μπορούν να
και η γνώση μπορεί πλέον να αποκτή- διατυπωθούν ως εξής: «To Α είναι Α».
σει παραγωγική μορφή και να είναι «Το Α δεν μπορεί να είναι και μη Α».
έγκυρη μέσω της διαδικασίας του πα- «Κάθε τι άλλο, πέρα των δύο προη-
ραγωγικού συλλογισμού. γούμενων προτάσεων, αποκλείεται».
Ο παραγωγικός συλλογισμός, αντί- Είναι αυτό που ονομάζουμε «τυπική
θετα από την επαγωγή, ξεκινάει από λογική» σε αντιδιαστολή με τη διαλε-
τις γενικές αρχές, από το καθολικό, κτική λογική που εισήγαγε ο Ηράκλει-
για να καταλήξει στο ειδικό συμπέρα-
σμα. Επί παραδείγματι, διατυπώνου- τος όπου το Α είναι ταυτόχρονα και
με ή σκεφτόμαστε τη γενική πρόταση, μη Α, εμπεριέχει δηλαδή την άρνησή
«όλα τα φιλοσοφικά βιβλία είναι βα- του. Κάτι τέτοιο είναι αδιανόητο για
ρετά», μετά παρατηρούμε το συγκε- τον Αριστοτέλη.
κριμένο βιβλίο που κρατάμε στα χέρια Ας σταθούμε όμως εδώ και θα επα-
μας και σκεφτόμαστε, «αυτό το βιβλίο νέλθουμε για να συνεχίσουμε με τη
είναι φιλοσοφικό», οπότε προκύπτει φυσική και την κοσμολογία, την πολι-
το συμπέρασμα, «αυτό το βιβλίο είναι τική και την ηθική του Αριστοτέλη.
