Page 12 - mag_98
P. 12
Ας φιλοςοφήςουμε…
τέχνη, «φιλοσοφοτέρα», όπως λέει, τή απόφαση και ανάληψη της σχετικής
από την ιστορία. Η ιστορία είναι λίγο ευθύνης: κάνω κάτι, επειδή το σκέ-
«δούλη» των γεγονότων, ενώ η ποίη- φτηκα, το αποφάσισα και το κάνω.
ση μπορεί να υπερβαίνει τα γεγονότα Τέλος, δηλαδή σκοπός της ανθρώ-
και με αυτή την έννοια έχει ένα κοι- πινης πράξης, κατ' Αριστοτέλη, είναι
νό χαρακτηριστικό με τη φιλοσοφία. η ευδαιμονία. Αν, λοιπόν, οι πρά-
Συγκρίνοντας, λοιπόν, την ιστορία με ξεις μας είναι τέτοιες, με προαίρεση
την ποίηση, ο Αριστοτέλης προκρίνει και εκούσιο αποτέλεσμα, τότε, λέει ο
την ποίηση ως συγγενικότερη με τη Αριστοτέλης, πετυχαίνουμε το ιδανι-
φιλοσοφία. κό του ανθρώπινου βίου που είναι η
Εκτός όμως από την ποίηση, πολ- ευδαιμονία. Ευδαιμονία δεν είναι μια
λά γραπτά του Αριστοτέλη αφορούν κατάσταση που επιτυγχάνεται μια και
την ανθρώπινη πράξη. Στην πράξη έξω. Είναι το σύνολο των πράξεών
προβαίνουμε λειτουργώντας είτε ως μας, το οποίο, αν είναι στη σωστή κα-
πολιτικά όντα και τότε παράγουμε τεύθυνση, με ότι μπορεί να σημαίνει
12 πολιτική, είτε ως ηθικά όντα και τότε αυτό, τότε καθορίζει αν ως ανθρώπι-
παράγουμε ηθική. Έτσι, το σύνολο να όντα πλησιάζουμε προς την ευδαι-
το οποίο μελετά ο ηθικός και ο πολι- μονία, στον τελικό σκοπό της ανθρώ-
τικός φιλόσοφος είναι η ανθρώπινη πινης πράξης ή είμαστε ακόμη μακριά
πράξη στην αυτοτέλειά της, αυτή κα- από αυτήν.
θεαυτή. Η ιδανική πράξη που εξετά- Η μεγάλη πάντως διαφορά ανάμεσα
ζει ο Αριστοτέλης είναι μια πράξη που στην ποίηση, στις τέχνες και τις πρά-
προϋποθέτει, όπως λέει, «βούλευσιν ξεις από τη μια μεριά και τις επιστή-
και προαίρεσιν». Δηλαδή, όχι μία εν- μες από την άλλη, είναι ότι στη μεν
στικτώδης αντίδραση σε καταστά- επιστήμη το κριτήριο είναι η αλήθεια.
σεις, άκαιρη και άκριτη, αλλά κυρίως Ο φυσικός, ο μαθηματικός, ο φιλό-
η πράξη που προκαλείται εκουσίως, σοφος επιδιώκουν την αλήθεια, χρη-
μετά από διαβούλευση με τον εαυτό σιμοποιώντας την απόδειξη, όπου
μας, αφού έχουμε σκεφτεί δηλαδή τις το συμπέρασμα εξάγεται με απόλυ-
δυνατότητες που έχουμε σε κάθε πε- τη εγκυρότητα από τις προκείμενες
ρίσταση. προτάσεις. Ενώ στην πράξη και στην
Αυτό ενδιαφέρει τον ηθικώς δρώ- ποίηση πάντα βρισκόμαστε, θα λέγα-
ντα: το τι θα μπορούσε να κάνει, όταν με, στο περίπου. Δεν το λέει ακριβώς
υπάρχουν διαφορετικές επιλογές, όχι έτσι ο Αριστοτέλης, αλλά κατά κανό-
όταν έχει ένα μονόδρομο μπροστά να υπάρχει πάντα ένας παράγοντας
του. «Προαίρεση» σημαίνει συνειδη- που ξεφεύγει από την οπτική των επι-
