Page 116 - mag_120

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΛΑΠΑΡΙΔΗΣ

ΤΟ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ

ΤΩΝ ΚΑΘΟΛΟΥ

Εκδόσεις ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ

Η αντιπαράθεση ανάμεσα σε ρεαλισμό

και νομιναλισμό
Πώς γίνεται δύο ή περισσότερα ξεχωριστά πράγ-
ματα να μοιράζονται ένα κοινό στοιχείο; Το γε-

γονός ότι αναρίθμητες οντότητες ή αντικείμενα,
απολύτως διακριτά μεταξύ τους, μοιράζονται κά-

ποια κοινά χαρακτηριστικά ή ιδιότητες σημαίνει
ότι τα αντικείμενα αυτά είναι φορείς στοιχείων
των οποίων η ενικότητα με κάποιον τρόπο έχει δι-
116 αχυθεί στην πολλαπλότητα. Η έννοια του ανθρώ-

που είναι ενική, αλλά μπορεί και επιμερίζεται στον

άπειρο αριθμό των ανθρώπων ενόσω παραμένει όμοια και ίδια. Τα καθόλου είναι
τέτοιες έννοιες που βρίσκουν εφαρμογή σε άπειρες πραγματώσεις, ενώνοντας τα επι-
μέρους με αυτόν τον ιδιότυπο τρόπο.

Ο προβληματισμός αυτός οδήγησε στην αντιπαράθεση για το εάν τα καθόλου είναι
εξίσου πραγματικά με τα επιμέρους, λαμβάνοντας υπόψη ότι τα καθόλου προέρχονται
από τη νόηση, ενώ τα επιμέρους είναι παρατηρησιακές οντότητες. Το αποτέλεσμα ήταν

η δημιουργία δύο μεγάλων φιλοσοφικών ρευμάτων: του ρεαλισμού, που υποστηρίζει
την αυθύπαρκτη πραγματικότητα των καθόλου, και του νομιναλισμού, που τα απορρί-
πτει. Στην αναμέτρηση αυτή πρωταγωνίστησαν ο Σκώτος, υποστηρικτής της τυπικής

αντικειμενικότητας και υπέρμαχος των εννοιών, και ο Όκαμ, επικριτικός ως προς τον
ρόλο της νόησης.

Η διερεύνηση της αρχής της εξατομίκευσης, του πώς δηλαδή προκύπτει το επιμέρους,
του οποίου η ύπαρξη θεωρείται δεδομένη και από τα δύο φιλοσοφικά μοντέλα, είναι
αυτή που αναμένεται να δώσει τη λύση στο πρόβλημα των καθόλου. Εάν η πραγματι-

κότητά τους αποδειχθεί, τότε μπορεί να θεμελιωθεί η αντικειμενικότητα, και την ίδια
στιγμή αποκαθίσταται η σχέση ανάμεσα στο υποκείμενο και την εξωτερική πραγματι-

κότητα. Στο σύστημα του Ιωάννη Δουνς Σκώτου, η εξατομίκευση αλλά και τα καθό-
λου μπορούν να αποδειχθούν εάν ακολουθήσουμε μια πορεία όχι από τα «πολλά» στο
«ένα» –σύμφωνα με την αφαιρετική δομή της νόησης που αίρει το ατομικό– αλλά από

το «ένα» στα «πολλά».