Page 22 - mag_76
P. 22
Ας φΙλοςοφήςουμε…
πολύ σημαντική, γιατί δείχνει τη συ- τη Φιλότητας, που σημαίνει φιλία
νειδητοποίηση μιας ανάγκης. Ναι και το Νείκος, που σημαίνει μίσος.
μεν η φιλοσοφία θέλει να εξηγήσει Ο κόσμος δηλαδή για τον Εμπε-
τη σύσταση της φυσικής πραγματι- δοκλή δεν είναι μόνο τα τέσσερα
κότητας, αλλά για να είναι αυτή πιο στοιχεία και οι συνδυασμοί τους,
πλήρης χρειάζονται και κάποιου αλλά και δύο δυνάμεις που δρουν
είδους δυνάμεις που θα εξηγούν στο σύμπαν, η φιλία που λογικά
τον τρόπο με τον οποίον διαμορ- συνενώνει τα πάντα (προκαλεί τη
φώνεται κάθε φορά η παρούσα κα- Σύγκριση) και το μίσος που λογικά
τάσταση, όπως τη βιώνουμε γύρω διαχωρίζει τα πάντα (προκαλεί τη
μας. Και αυτή είναι μια φυσική δύ- Διάκριση).
ναμη που Αναξαγόρας την ονομά- Με τον Εμπεδοκλή και τον Αναξα-
ζει Νου. γόρα εισάγονται λοιπόν για πρώτη
Και εμμέσως τίθεται και ένα δεύτε- φορά στη φυσική φιλοσοφία κά-
ρο ερώτημα: Υπάρχει όντως τάξη ποιες μη άμεσα απτές υλικές δυνά-
και ωραιότητα στο σύμπαν; Και αν μεις που κινούν τα πάντα και στις
22 δεχτούμε ότι υπάρχει —που για τον οποίες οφείλεται κάθε κίνηση και
αρχαίο Έλληνα ήταν δεδομένο ότι μεταβολή. Ο Νους, η Φιλότης και
ο ουρανός τουλάχιστον είναι πεδίο το Νείκος.
ωραιότητας και τάξης— υπάρχει Ο Αναξαγόρας πιθανόν να εμπνεύ-
κάποια σκοπιμότητα που έχει δημι- στηκε τον Νου από τη συνειδητο-
ουργήσει αυτή την τάξη; Υπάρχουν ποίηση ότι ο άνθρωπος διαθέτει
δηλαδή δυνάμεις που καθορίζουν λογική, κρίση και σχεδιασμό. Γιατί
τον τρόπο που είναι τα πράγματα λοιπόν να μην υπάρχει και ένας πα-
και μάλιστα τα ωραία πράγματα, γκόσμιος Νους που διαπερνά και
όπως είναι το σύμπαν και ο ουρα- διευθετεί τα πάντα; Η Φιλότης και
νός; Ο αναξαγόρειος Νους λοιπόν το Νείκος του Εμπεδοκλή παραπέ-
μας υποβάλλει και σε μια τέτοια μπουν επίσης άμεσα σε ανθρώπινες
συλλογιστική που, όπως θα δούμε, ιδιότητες και χαρακτηριστικά. Από
το νήμα της θα το πιάσει αργότερα το κοινωνικό σύμπαν των ανθρώ-
ο Αριστοτέλης ο οποίος θα μιλήσει πων η φιλία και το μίσος εισάγονται
για το υλικό και το τελικό αίτιο. στη φύση και επιτελούν ένα έργο
Το alter ego του Αναξαγόρα, ο παρόμοιο με αυτό που επιτελείται
Εμπεδοκλής, στον οποίο ήδη ανα- στην ανθρώπινη κοινωνία ανάμεσα
φερθήκαμε, πέρα από τα τέσσερα στους εχθρούς και τους φίλους.
στοιχεία, εισηγήθηκε και αυτός την Εκκινώντας λοιπόν από ανθρώπι-
ύπαρξη δύο κοσμικών δυνάμεων: νες ιδιότητες και χαρακτηριστικά, ο
