Page 18 - mag_93
P. 18
ΑΣ φΙΛοΣοφήΣουμε…
στα αρχαία ελληνικά, φτιάχνω, κατα- ένα πρόβλημα. Αναδεικνύει λοιπόν
σκευάζω. Η ποιητική δεν καταγράφει ένα πρόβλημα, παραθέτει τις απαντή-
τις γνώσεις που διαθέτουν οι άνθρω- σεις που έχουν δοθεί από προηγού-
ποι για κάθε τέχνη, αλλά τον τρό- μενους, όχι μόνο φιλοσόφους αλλά
πο παραγωγής ενός προϊόντος, είτε και καθημερινούς ανθρώπους, και
πνευματικού είτε υλικού. Κατά τον αφού τα παραθέτει όλα, φτάνει σε
Αριστοτέλη, πρόκειται για μία τρίτη αυτό που λέμε «απορία». Σε μια φιλο-
δραστηριότητα που δεν είναι ούτε θε- σοφική απορία, σε ένα φιλοσοφικό
ωρία ούτε πράξη, αλλά κατασκευή για αδιέξοδο, δηλαδή σε ένα δίλημμα για
τη δημιουργία ενός προϊόντος. την κατεύθυνση που πρέπει να ακο-
Ξεχωριστό κεφάλαιο αποτελεί η «λο- λουθήσει. Η απορία στον Αριστοτέλη
γική», γιατί δεν ανήκει αποκλειστικά είναι κατά κανόνα διλημματικού χα-
ούτε στη φυσική ούτε στα μαθηματικά ρακτήρα. Ποιο να διαλέξω; Αυτό ή το
ούτε στην πρώτη φιλοσοφία ή μετα- άλλο; Τι από τα δύο ισχύει; Εξού και
φυσική. Με σημερινούς όρους θα λέ- η λέξη «πότερον», που σημαίνει «ποιο
18 γαμε ότι είναι ο τρόπος με τον οποίο από τα δύο», εμφανίζεται συχνά στα
οργανώνεται η ανθρώπινη σκέψη. κείμενα του Αριστοτέλη.
Αυτό χρησιμεύει και στον μαθημα- Η απορία λοιπόν είναι ο δρόμος για
τικό και στον φυσικό και στον μετα- να τεθεί το πρόβλημα. Από τη στιγ-
φυσικό, αλλά και στον κάθε πρακτικό μή όμως που έχει συλλάβει μέσω της
άνθρωπο. Τέμνει δηλαδή οριζόντια απορίας τη δυσκολία του προβλήμα-
όλους τους άλλους τομείς της ανθρώ- τος, μπορεί πλέον να προτείνει τις δι-
πινης σκέψης και δράσης. κές του λύσεις. Και πολλές φορές δεν
Όλα τα παραπάνω έχουν δημιουργή- περιορίζεται σε μία, αλλά μπορεί να
σει μια γενικώς διαδεδομένη εντύ- προτείνει δύο και τρεις λύσεις σε ένα
πωση ότι ο Αριστοτέλης είναι ένας πρόβλημα, αφήνοντας ανοιχτό ποια
συστηματικός φιλόσοφος. Ότι οικο- από αυτές είναι η καλύτερη. Συχνά, σε
δόμησε δηλαδή ένα δικό του φιλο- κρίσιμα θέματα, δεν είναι εύκολο να
σοφικό σύστημα, όπως ο Πλάτωνας. διαπιστώσει κανείς τη δική του θέση.
Και όμως αυτό δεν ισχύει απολύτως. Θα έχει όμως μία πλήρη περιγραφή
Διαβάζοντας κανείς όχι μόνο τους και χαρτογράφηση του προβλήματος,
τίτλους, αλλά και το περιεχόμενο τις δυνατότητες επίλυσής του και θα
των αριστοτελικών συγγραμμάτων, έχει παρακολουθήσει τη διαλεκτική
θα διαπιστώσει τη μεγάλη επιδεξιό- πορεία της σκέψης του Αριστοτέλη με
τητα και το ταλέντο του Αριστοτέλη όλες τις δυσκολίες κατανόησης που
να επιλέγει και να απομονώνει πάντα αυτή εμπεριέχει.
